किक-अ‍ॅसः नावाला जागणारा

किक-अ‍ॅस पाहताच पडणारा पहिला प्रश्न म्हणजे या चित्रपटाचा खरा प्रेक्षक कोण? सुपरहीरो मायथॉलॉजी हा या चित्रपटाचा एक महत्त्वाचा आणि अविभाज्य भाग आहे. या मायथॉलॉजीशी तुमची जवळीक जितकी अधिक, तेवढा तुम्हाला चित्रपट अधिक पटेल. बारीकसारीक संदर्भापासून मूलभूत रचनेपर्यंत अनेक गोष्टी कुठून आल्या, त्या कोणत्या दृष्टिकोनातून वापरल्या जातायत आणि त्यातून दिग्दर्शक काय सुचवतोय हे तुमच्या चटकन लक्षात येईल. पण त्यामुळे हा मुलांचा चित्रपट ठरणार नाही. मुलांना तो पाहायला जरूर आवडेल. पण जागरूक पालक त्यात दिसणा-या हिंसाचाराचं डोकं चक्रावून टाकणारं प्रमाण पाहाता त्याला आपल्या मुलांपासून दूरच ठेवतील. आता मोठ्यांना हा सुपरहीरोपट पाहायला आवडेल का ? तर सर्वांनाच आवडेल, याची खात्री नाही. ज्यांना आपले चित्रपट पोलिटीकली करेक्ट असणं गरजेचं वाटतं, ते तर या चित्रपटाच्या वा-यालाही उभे राहणार नाहीत, वर पारंपरिक चित्रपट मांडणीवर ठाम विश्वास असणारा प्रेक्षकही हा पाहून कपाळाला आठ्या घालेल.
`किक-अ‍ॅस` एकूणच सर्व प्रकारचे संकेत मोडण्यात पारंगत आहे. त्यात पडद्यावर येणारी बरीचशी मारहाण, त्यातले शाळकरी नायक- नायिका करतात, ज्यात एक चक्क अकरा वर्षांची गोड दिसणारी मुलगी आहे. यातला नायक आपला पुरूषार्थ दाखविण्याची संधी सोडून केवळ एका मुलीच्या सहवासासाठी `गे` असल्याचं नाटक करत राहतो, बाप आणि मुलीचं प्रेम हे शस्त्रास्त्रांच्या भाषेत व्यक्त होतं आणि माणसं मारायला मागे पुढे न पाहणारा खलनायक आपल्या मुलाबरोबर सिनेमाला जाताना उशिर न होण्याची काळजी घेतो. मग असा हा चमत्कारिक वळणाचा सिनेमा कोणाला आवडेल ? तर प्रामुख्याने कॉमिक्स -व्हिडीओगेम्स आणि हॉलीवूड यांच्या मिश्रणात चांगल्या मुरलेल्या, अन् कोणतीही गोष्ट पाहण्याआधी निषिध्द न मानणारा वीस ते चाळीस या वयोगटातला प्रेक्षक माझ्यामते किक-अ‍ॅसचा आदर्श प्रेक्षक आहे. गेल्या काही वर्षांत कॉमिक्स आपल्या आशयात, अन् व्हिडीओ गेम्स आपल्या दृश्य सादरीकरणात प्रौढांनाच अधिक टार्गेट करीत आलेले आहेत. त्यांच्यावर आधारित `व्ही फॉर व्हेन्डेटा`, `वॉन्टेड`, `वॉचमेन` किंवा `सायलेन्ट हिल`, `रेसि़डेन्ट इव्हिल` मालिका अशा चित्रपटांचं बॉक्स ऑफिसवरलं यश, हे हा टारगेट वाचक-प्रेक्षक या आधारित चित्रपटांचाही हामखास प्रेक्षक बनल्याचं सिद्ध करतं.
किक-अ‍ॅस हा मार्क मिलरच्या याच नावाच्या ग्राफिक नॉव्हेलवर आधारित आहे. पण अनेकदा जे पुस्तकात चालतं, ते पडद्यावर बदलावं लागतं. किक-अ‍ॅस .या प्रकारचे विवाद्य विषय टाळणारे कोणतेही बदल न करता एकूण एक कॉन्ट्रोव्हर्शिअल गोष्ट चित्रपटात जशीच्या तशी ठेवतो. तो जे बदल करतो ते तुलनेने कमी महत्त्वाचे आणि मूळ पुस्तकाचा परिणाम शक्य तितका तसाच ठेवणारे आहेत.
चित्रपटाचा मुख्य नायक आहे डेव्ह (आरोन जॉन्सन) . डेव्ह हा कॉमिक बुक फॅन आहे. त्याला प्रश्न पडतो की आजवर कोणी सुपरहीरो बनण्याचा प्रयत्न कसा केला नाही. सुपरहीरो बनण्यासाठी सुपर पॉवर लागतात हा त्याच्या मित्राने काढलेला मुद्दा डेव्हला फार महत्त्वाचा वाटत नाही. सर्वाधिक लोकप्रिय सुपर-व्यक्तिरेखांपैकी एक असणा-या बॅटमनला तरी कुठे पॉवर्स आहेत? हा त्याचा युक्तिवाद! डेव्हचा हेतू चांगला आहे. त्याला नाडलेल्यांना मदत करायची आहे. अन्यायाला विरोध करायचा आहे. जमल्यास एखादी चांगली मुलगीही पटवायची आहे. तशी एक त्याने बघूनही ठेवली आहे.
अखेर डेव्ह इंटरनेटवरून एक बरासा, सुपरहीरोचा वेश म्हणून चालण्याजोगा वेश विकत घेतो, अन् रस्त्यावर उतरतो. एकदा जबरदस्त मार खाऊन जवळजवळ मरायची वेळ आल्यावर दुस-या खेपेला मात्र त्याला हवी ती संधी मिळते. एका माणसाचा जीव वाचविण्यासाठी तीन चार गुंडांशी जमेल तशा लढणा-या डेव्हची मोबाईल चित्रफित इंटरनेटवर पोहोचते आणि किक-अ‍ॅस हा असली सुपरहीरो रातोरात लोकप्रिय होतो.
या लोकप्रियतेने त्याला काही अनपेक्षित मित्र मिळतात. तर काही शत्रू. बिग डॅडी (निकलस केज) आणि हिट गर्ल (क्लो मोरेत्झ) ही आधीपासूनच वेशांतर करून लढणारी बापमुलीची जोडी डेव्हला एका जीवावरच्या संकटातून वाचवते. मात्र या भानगडीत आपली माणसं मारली गेल्याने चिडलेला क्राईम बॉस फ्रॅन्क डिमिको, गैरसमजातून डेव्हच्या मागे लागतो. किक अ‍ॅसला हुडकून काढण्याचे प्रयत्न सुरू होतात अन् डेव्हचा मुखवटा फार काळ टिकणार नाही अशी चिन्ह दिसायला लागतात.

सुपरहीरोपट म्हणून किक अ‍ॅसचं वर्णन करणं योग्य नाही, कारण तो एकाचवेळी अनेक चित्रप्रकारांशी नातं सांगतो. त्याला मुळात कॉमे़डीचं अंग आहे, जे ब-याच प्रमाणात डेव्हच्या तिरकस निवेदनातून टिकवलं जातं. तो एकाच वेळी गोष्ट सांगतो, घडणा-या प्रसंगावर शेरेबाजी करतो आणि थेट प्रेक्षकाशी गप्पाही मारतो.
आपल्यातल्या उणीवांची खिल्ली उडवणं, आपण चित्रपटाचं निवेदन करतोय याची जाण ठेवून .योग्य ती टीका करणं, अन् स्वतःला महत्त्व न घेता वेळप्रसंगी दुय्यम भूमिका घेणं हे डेव्हचे निवेदक म्हणून विशेष आहेत. त्याला भोवतालच्या कॉमिक्स-गेम्स-हॉलीवूड युनिव्हर्सचंही उत्तम ज्ञान आहे. `विथ नो पॉवर, कम्स नो रिस्पॉन्सिबिलिटी` म्हणताना तो स्पायडरमॅनच्य़ा कॅचफ्रेजला (विथ ग्रेट पॉवर कम्स ग्रेट रिस्पॉन्सिबिलिटी) फिरवून वापरतो. जीवावरच्या संकटात असताना, केवळ आपण निवेदक असणं हाच त्या संकटातून सुटण्याचा पुरावा न मानण्याची सूचना प्रेक्षकाना करताना तो `अमेरिकन ब्युटी, सनसेट बुलेवार्ड, सिन सिटी`मधल्या मृत निवेदकांचे दाखले देतो. केवळ निवेदकाच्या सुरातूनच नव्हे, पण या प्रकारचं संदर्भाचं भांडार इथे प्रसंगाप्रसंगात आहे. सुपरहीरो या संकल्पनेची पहिल्याच प्रसंगात केलेली टिंगल, बिग डॅडीला जवळपस बॅटमॅनचा वेष देऊन वर बॅटमॅन टी.व्ही. मालिकेने प्रसिद्धी मिळालेल्या अ‍ॅडम वेस्टची केजने केलेली नक्कल, सुपरहीरोंचे वेश/लपवण्याच्या जागा/ सिक्रेट आयडेन्टिटी याबद्दल गप्पा, हिट गर्लच्या नाईट गॉगल्समधून दिसणा-या मारामारीच्या प्रसंगाला दिलेला `फर्स्ट पर्सन शूटर` परस्पेक्टीव अशा कितीतरी गोष्टी इथे सांगता येतील. अधेमधे पडद्यावर येणा-या `मीनव्हाईल` सारख्या कॅप्शन्स अन् छायाचित्रणात वापरलेले कॉमिक्ससारखे एक्स्ट्रिम परस्पेक्टीव देखील उल्लेखनीय.
किक-अ‍ॅसला सुपरहीरो संकल्पनेबद्दल आस्था आहे, पण आपला चित्रपट आजच्या काळातला आहे हे दिग्दर्शक मॅथ्यू वॉन विसरत नाही. त्यामुळे इंटरनेटचं विश्वव्यापी अस्तित्त्व आणि वैयक्तिक आवकाशाचा होणारा -हास हा कथानकातलाच एक महत्त्वपूर्ण भाग आहे. डेव्ह सुपरहीरोचे कपडे घालून कामाला तर लागतो. पण जोवर त्याचा व्हिडीओ इंटरनेटवर जात नाही, तोवर त्याला नायकाचं स्थान मिळत नाही. इथे पाठलाग प्रत्यक्ष होत नाहीत तर आय.पी अ‍ॅ़ड्रेसमार्फत होतात, निरोप देखील वेबसाईटकरवी पाठविले जातात आणि खलनायक मंडळींना नायकाचा पर्दा फाश करून सामान्य जनतेला धमकीवजा संदेश देण्यासाठीही इंटरनेटच निवडावं लागतं. किक-अ‍ॅस सुपरहीरो संकेतांप्रमाणे एखाद्या काल्पनिक विश्वात घडत नाही, तर तो आपल्याच जगात घडतो, अन् याची त्याला पुरेपूर जाणीव आहे.
किक-अ‍ॅसमधला व्हायलन्स हा कार्टून व्हायलन्स म्हणता येणार नाही, असा जरी प्रसिद्ध समीक्षक रॉजर एबर्ट यांचा दावा असला, तरी ते काही खरं नाही. व्हि़डीओ गेम्समधून एक्स्पोर्ट केलेला अन् टेरेन्टीनोच्या चित्रपटांशी नातं सांगणारा हिंसाचार यात आहे.
किक अ‍ॅसच्या विरोधात चिकार टीका झाली असली, तरी आर्थिक गणित सांगतं की तो चांगलाच यशस्वी झाला. प्रत्यक्षात अनेक प्रकारच्या प्रेक्षकांना अस्वस्थ करण्याची तयारी असूनही अखेर त्याने आपला प्रेक्षकवर्ग मिळविलाच, अन आता त्याच्या पुढल्या भागाची तयारी सुरू आह,ग्राफिक नॉव्हेल आणि चित्रपट या दोन्ही रुपात. आपल्या सेन्सॉर बोर्डाला तो झेपेल असं दिसत नाही. पण आजच्या काळातल्या चाणाक्ष प्रेक्षकाला हवे ते चित्रपट मिळविण्याचा मार्ग मी सांगण्याची गरज आहे, असं वाटत नाही.

- गणेश मतकरी.