डेली बेली- माफक नवी वाट

जेव्हा एखादा वेगळ्या प्रकारचा चित्रपट प्रदर्शित होतो, तेव्हा तो पाहिला जाण्यासाठी प्रेक्षकांची मनःस्थिती तयार असणं आवश्यक असतं. आजकाल चित्रपटांचा प्रमुख व्यवसाय हा पहिल्या चार दिवसात होणारा असल्याने, अन् पूर्वीसारख्या ज्युबिल्या करणं शक्य नसल्याने प्रेक्षकांना मत तयार करण्यासाठी, माऊथ पब्लिसिटीसाठी वेळ देऊ करणं हे नव्या चित्रपटांना शक्यच नसतं. त्यामुळे `मार्केटिंग` या संस्थेला चित्रपट क्षेत्रात फार महत्त्व आलेलं आहे. आमिर खान प्रॉडक्शनने आपल्या सर्व चित्रपटांच्या बाबतीत वेगळेपणा आणणं आणि तो प्रेक्षकांना पचण्यासाठी आवश्यक ते मार्केटिंग जमवणं या दोन्ही गोष्टी करून दाखविलेल्या दिसतात. `लगान`पासून `धोबीघाट`पर्यंत आमिर खानची प्रत्येक निर्मिती ही या निकषांवर उतरणारी असल्याचं आपल्या लक्षात येईल. `डेली बेली` हा त्याचा नवा चित्रपटही त्याला अपवाद नाही.
 `डेली बेली` बद्दल बारीक सारीक बातम्या तर अनेक दिवस कानावर पडताहेत. तिचं अ‍ॅडल्ट कॉमेडी असणं, त्यातल्या भाषेचा धीटपणा, अभिनय देव या जाहिरात क्षेत्रात पारंगत दिग्दर्शकाची निवड. प्रमूख भूमिकेसाठी आधी रणबीर कपूर अन् पुढे इम्रान खान येणं या सर्व गोष्टी आपण ऐकत होतोच, पण ख-या अर्थाने वातावरण निर्मितीला सुरुवात झाली, ती  `बोस डी.के` गाण्याच्या रिलीजपासून, अन् त्यानंतर संस्कृतीरक्षकांपासून ते इतर चित्रकर्त्यांपर्यंत अनेकांनी व्यक्त केलेल्या मतप्रदर्शनाच्या आधारे.
डी.के.बोसची तथाकथित वादग्रस्तता का आहे, हे आपण जाणतोच, आणि ती निरर्थक कशामुळे आहे, हे देखील थोडा अधिक विचार करताच आपल्या लक्षात येईल. या प्रकारची भाषा आज आपण सर्वत्र ऐकतो, त्यात धक्कादायक काही उरलेलं नाही. चित्रपट प्रौढांसाठीच असल्याने तिथे मूळातच आक्षेप असण्याचं कारण नाही. पण टी.व्ही/रेडिओवर ही गाणी ऐकून मुलांवर वाईट संस्कार होतील असं म्हणणं, हे आपण भवतालच्या वास्तवाबद्दल अनभिज्ञ आहोत असंच सिद्ध करणारं आहे. रस्त्यावरून जाताना बस-ट्रेनमध्ये, कॉलेजमधे या प्रकारची भाषा सर्रास वापरली जाते. त्यातही, या प्रकारच्या शिव्या कोणी त्यांच्या अर्थासाठी देत नाही, तर ती एक बोलण्याची पद्धत बनून गेली आहे. ती तशी बनणं आणि ती आपल्या अंगवळणी पडणं, हे काही फार कौतुकास्पद नाही, हे मान्य, पण तिचं अस्तित्त्व अमान्य करून केवळ चित्रपटातल्या गाण्यांना विरोध करणं हे मूर्खपणाचं, त्याखेरीज इन्टरनेटमधून खरोखरंच वाईट संस्कारांची शक्यता असलेल्या अनेक गोष्टी घराघरात थेट पोहोचत असताना, `बोस डी.के` कडे पाहून भुवया उंचावणं, तर अगदीच निरर्थक. असो. तरीही बोस.डी.केच्या वादाचं महत्व हे की,  `डेली बेली` या चित्रपटात असं काही आक्षेपार्ह, आपल्या अभिरूचीच्या सांकेतिक चौकटीत न बसणारं आहे, हे प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचलं, आणि त्यांच्या मनाची तयारी व्हायला लागली. हा वेगळेपणा पुढे `नग्गदवाले डिस्को` या स्पूफने किंवा `सैगल ब्लूज`ने चालू ठेवला, आणि  `डेली बेली` कसलीच `सँक्टीटी` ठेवणार नाही असं प्रेक्षकांना जाणवायला लागलं. काहीतरी `इन्टरेस्टिन्ग`, पण आपल्या  नेहमीच्या चौकटीत न बसणारं पाहायला मिळणार अशी खात्री प्रेक्षकांना वाटायला लागली.
 `डेली बेली` च्या वातावरणनिर्मितीने जे सुचवलं, ते त्यांनी करून दाखवलं, हे उघड आहे. अतिशय अर्वाच्य भाषा वापरणारा आणि भारतीय प्रेक्षकाच्या अभिरुचीला न सवयीच्या विषयांना बगल देणारा हा चित्रपट आहे. अर्थात खान/देव/वर्मा (पटकथाकार) ही मंडळी काही एखादा नवाच चित्रप्रकार सुरू करतायत असं वाटू नये, कारण इथे दिसणारा फॉर्म्युलाही जागतिक चित्रपटांमधला जुना आणि जाणता आहे. गाय रिचीच्या  `लॉक स्टॉक अँन्ड टू स्मोकिंग बॅरल्स` आणि  `स्नॅच` ची आठवण करून देणारी ही सिच्युएशनल कॉमेडी आहे. कथेबाबत पाहिलं, तर ही सहीसही नक्कल नव्हे, पण पैशाच्या चणचणीतले मित्र, ब्लॅकमेलिंगचे सबप्लॉट्स, बदलणा-या पॅकेजेसचे घोटाळे, अण्डरवर्ल्डमधली चमत्कृतीपूर्ण अन् विनोदी मंडळी हे सारे घटक खूपच परिचयाचे आहेत. केवळ हिंदी चित्रपट पाहणा-यांना नसतील कदाचित, पण डेली बेली पाहणारा प्रामुख्याने शहरी वळणाचा मल्टीप्लेक्स प्रेक्षकवर्ग हा थोडाफार इतर देशांचे चित्रपटही पाहत असेल, अशी अपेक्षा.

ताशी (इम्रान खान), नितीन (कुणाल रॉय कपूर) आणि अरूण (वीर दास) हे एका अत्यंत बेकार घरात एकत्र राहतात. खरं तर घर इतकं बेकार असण्याची गरज नाही. कारण निदान ताशी घरचा बरा असावा, अन् नितीन फोटोग्राफीबरोबरच ब्लॅकमेलिंगचा जोडधंदा करीत असल्याचं मधेच एका प्रसंगात सांगितलं जातं. पटकथा ते सोडून देऊन कथानकात न वापरण्याचा अक्षम्य गुन्हा करते, पण ते सध्या बाजूला ठेवू. अरूण मात्र पैशाची चणचण असणारा गरीब कार्टूनिस्ट आहे. ताशीची मैत्रीण त्याला एक पॅकेज अमुक अमुक पत्त्यावर पोहोचवायला सांगते. पण आपल्याच कामात अडकलेला ताशी ते पोहोचवू शकत नाही. नको त्या ठिकाणी खादाडी करून जबदस्त पोटदुखीने पिडलेला नितीन डॉक्टरी तपासणीसाठी एका वेगळ्याच गोष्टीचं पॅकेज करून ठेवतो अन् अपेक्षेप्रमाणे पॅकेजेसची अदलाबदल होते. मूळ पॅकेजमधल्या हि-यांऐवजी भलतीच गोष्ट हातात पडल्याने पिसाळलेला माफिआ डॉन (विजयराज) प्रकरणाच्या मुळाशी जायचं ठरवतो. अन् पळापळीला सुरुवात होते.
 `डेली बेली` ची सर्वात मोठी हुशारी म्हणजे मध्यंतर टाळणं. यामुळे एकदा कथेत गुरफटल्यानंतर तो प्रेक्षकांना त्याबाहेर येऊन विचार करायला उसंत देत नाही. विचार केला तर प्रेक्षकांना लक्षात येईल, की मुळात या प्रकारच्या चित्रपटांमधे जितकी गुंतागुत हवी, तितकी या पटकथेत नाही.  `फार्स`च्या फॉरमॅटमधे आशयाला महत्व नाही, हे खरं, पण या आशयाच्या जागा सतत होणा-या गोंधळाने भरून काढली पाहिजे.
प्रमुख पात्रांवरची संकटाची मालिका ही चढत्या क्रमाने परिणाम वाढवणारी हवी. इथे मात्र तसं होत नाही. इथली गुंतागुंत दोन-तीन टप्प्यांपलीकडे जात नाही, अन् उरलेला वेळ हा विनोद करण्यात काढण्याची गरज चित्रकर्त्यांना वाटते. ही गरज हेच कारण मुळात  `डेली बेली` च्या धक्कादायक भाषेच्या मुळाशी आहे. काही प्रमाणात धक्का देणं, एरवी वापरात असलेल्या मात्र चित्रपटात अपेक्षित नसणा-या भाषेला वापरणं, काही बरे अश्लील विनोद करणं, यात ती प्रेक्षकाला रमवते आणि पटकथेची सिम्प्लीसिटी लपवते.
गंमत म्हणजे मला स्वतःला हा चित्रपट प्रौढांसाठी असण्याचं कारण कळत नाही. धावपळ, मारामा-या आणि डेली बेलीची बरीच जागा अडवणारा  `पॉटी ह्यूमर`  या तीनही गोष्टी बालप्रेक्षकांना अत्यंत प्रिय आहेत. भाषेच्या संस्काराचा मुद्दा असला तरी प्रौढ प्रेक्षकाइतका मुलं त्याचा बाऊ करणार नाहीत, हे उघड आहे. त्यामुळे इम्रान खान, पूर्णा जगन्नाथन असणा-या हॉटेल रूममधील प्रसंगासारख्या मोजक्या जागा सोडल्या, तर हा सहजच बालप्रेक्षकांना आवडेलसा चित्रपट आहे. ही फार्सिकल कॉमेडी आहे, पण सेक्सकॉमेडी नाही याची जिज्ञासूंनी नोंद घ्यावी.
 `डेली बेली`  हा त्या जातीच्या जागतिक चित्रपटांइतका परिणामकारक नसला तरी त्याची जातकुळी त्याच प्रकारची आहे. मध्यंतर टाळणं अन् गाणी प्रामुख्याने पार्श्वभूमीला अन् श्रेयनामावली दरम्यान, हे त्यामुळेच होतं. गाण्याचं असं होणं, हे दुर्दैवी, कारण इथला साउंडट्रॅक हा खरोखर उत्तम आहे.  `भाग डी.के. बोस`,`नग्गदवाले`  तुकड्यातुकड्यात वाजणं,  `जा चुडैल` अर्धवट येणं आणि `सैगल ब्लूज` केवळ खोलीदर्शनात घडवणं हे विनोदाची मोठी संधी घालवणारं आहे. हा गाण्यांवरचा अन्याय काही प्रमाणात का होईना पण भरून निघतो, तो अखेरच्या  `आय हेट यू` (लाईक आय लव्ह यू) या एल्व्हिसपासून मिथून चक्रवर्तीपर्यंत अनेकांची आठवण जागी करणा-या, आमिर खान स्टारिंग आयटेम साँगमुळे. या गाण्याकडे चित्रपटातही वेगवेगळ्या जागी निर्देश केला जातो, हे विशेष. ताशीने घेतलेली गायिकेची मुलाखत, अरूणचं थिएटरबाहेर मैत्रिणीची वाट पाहत थांबणं, त्याच्यावरचा अशा चित्रपटांचा  `जा चुडैल` दरम्यान दिसणारा प्रभाव, या सगळ्याचं हे कन्क्लूजन आहे. ते संपताना होणारी डिस्को फायटर या आगामी चित्रपटाची अनाऊन्समेन्ट देखील तितकीच गंमतीदार. हा चित्रपट खराखुरा येण्याची शक्यता नसल्याबद्दल हळहळ वाटायला लावणारी.
 `डेली बेली`  पाहावा का, याचं सोपं उत्तर उघडंच पाहावा असं आहे. आपल्या साचेबद्ध चित्रपटांनी निवडलेली कोणतीही नवी वाट निश्चितच प्रोत्साहन देण्यासारखीच. मात्र तो पाहाताना अखेर ही बॉलीवूड  निर्मिती असल्याचं, आणि  आपल्या अपेक्षा एका मर्यादेतच पु-या होतील याची जाणीव असणं आवश्यक .
- गणेश मतकरी.