चित्र गडद मनुष्यस्वभावाचं

सायकॉलॉजिकल थ्रिलर हा शब्द आता इतका घासला गेलाय, की त्याचा नीटसा अर्थच आपल्याला कळेनासा झालाय. नुसत्याच हाणामा-या असलेल्या थ्रिलरच्या एक पायरी चित्रपट वर गेला, की वापरण्यासाठी ही कॅच फ्रेजच तयार झालीय. त्यामुळे होतं काय, की खरोखरंच पात्रांच्या मानसिकतेशी संबंधित असणाऱा आणि पटकथेच्या सोयीसाठी घटना न घडवता खरोखरंच व्यक्तिरेखांच्या वागण्यामागचा गूढाचा शोध घेऊ पाहणारा चित्रपट झाला, तर तो आपल्या लक्षात येत नाही, किंवा अनेकातला एक अशा वर्गवारीत त्याला टाकून आपण मोकळे होतो. द किंग चित्रपटाबाबत आपण तसं करण्याचा धोका नक्कीच संभवतो.अनेकदा चित्रपटांना किंवा कथा कादंब-यांनाही खोड असते, ती प्रत्येकाच्या वागण्यामागे कारणांची जंत्री उभी करण्याची. हा खलनायक असा वागला कारण त्याच्यावर कोणे एकेकाळी अमुक-अमुक अत्याचार झाले होते. हा नायक असा वागला कारण त्याच्यावर तमुक व्यक्तींनी चांगले संस्कार केले. पण प्रत्यक्षात असं असतं का ? इथं खलनायक- नायक तर नसतातच.वर प्रत्येकाचं पुस्तकी नियमांनी वागणंदेखील नाही. एरवी काही माणसं अतिशय स‌ज्जन असतात. तशी काही अतिशय क्रूर, दृष्ट, सारासार विचार करण्याची क्षमताच नसणारीही असू शकतात. मग या मंडळींच्या बाबतीत कारणं शोधत बसण्यात अर्थ नसतो, ती तशी आहेत हे जितक्या लवकरच स्पष्ट होईल. तितक्या लवकर आपण या माणसांना ओळखू शकतो. द किंग मध्ये आपल्याला याच प्रकारची व्यक्तिरेखा भेटते. जिच्या मनाचा थांग आपल्याला लागू शकत नाही. आणि तिच्या टोकाच्या गडदपणाला चित्रकर्ते फारसं स्पष्टिकरण देऊ इच्छीत नाहीत.गंमतीची गोष्ट म्हणजे व्यक्तिचित्रणात खूपच वेगळा आणि अस्सल ठरणारा हा चित्रपट मुळात अनेक ठिकाणी पहायला मिळणा-या स्टिरिओटाईप व्यक्तिरेखा साच्यासारखा वापरतो. भूतकाळात अनेक कुकर्म करून आता देवधर्माला लागलेला धर्मगुरू, आपल्या आईला सोडून गेलेल्या वडिलांचा शोध घेणारा मुलगा, कोणाही अनोळखी तरुणाच्या प्रेमात पडायला आतुर तरुणी, तिचा कर्तव्यदक्ष पण भडक डोक्याचा भाऊ, या स‌गळ्यांना आपण अनेक चित्रपटांत, क्वचित साहित्यकृतींमध्य भेटलेले आहोत. ठराविक प्रकारच्या प्रसंगात या व्यक्तिरेखा कशा प्रकारे वागतील, आणि त्यांच्या आयुष्यातील काय प्रकारची वळणं कथानक चित्रित करणार असेल याचे निश्चित ठोकताळे आपण मांडू शकतो. द किंग मात्र हे ठोकताळे निरर्थक ठरवतो.ही गोष्ट आहे एल्विस (गेल गार्शिआ बर्नाल) या नेव्हीतून निवृत्त झालेल्या तरुण खलाशाची. निर्विकार चेह-याने वावरत असूनही त्याच्याबद्दल आपलं प्रथमदर्शनी मत तर चांगलं होतं. लवकरच एल्विस एका चर्चमध्ये पोचतो. आणि तिथे लोकप्रिय प्रिस्ट असलेल्या डेव्हिडची (विलियम हर्ट ) गाठ घेतो. एल्विसच्या तोंडून हा आपला मुलगा असल्याचं कळताच डेव्हिडला धक्का बसतो, आणि तो तडकाफडकी विरोधी भूमिका घेतो. आपल्या कुटुंबियांनादेखील एल्विसपासून सावध राहाण्याची सूचना देतो.किंग हा एल्विस आणि डेव्हिड या दोघांमधल्या संघर्षाविषयी जरुर आहे, मात्र हा संघर्ष ढोबळपणानं मांडण्यात आलेला नाही. प्रत्येकाला दुस‌-याकडून नक्की काय अपेक्षित आहे, हे इथे स्पष्ट नाही. कदाचित त्या दोघांनाही याची पूर्ण कल्पना नाही. एल्विसच्या डोक्यात काही योजना असावी. मात्र तो या योजनेला काटेकोरपणे पाळत असेल अशी शक्यता संभवत नाही. इथे काही प्रसंग उघडंच अनपेक्षित आहेत. डेव्हिडला आपली योजना बदलण्यासाठी उद्युक्त करणारे .मात्र हे बदल करताना दिसणारा त्याचा थंडपणा आणि हिशेबी वृत्ती ही अंगावर काटा आणणारी आहे.सांकेतिक थ्रिलर्स‌ आणि द किंगमध्ये एक मोठा फरक आहे. आणि तो म्हणजे गतीचा. व्याख्येनुसार थ्रिलर्स‌ला प्रेक्षकांना अडकविण्यासाठी स‌तत काही ना काही घडवत ठेवावं लागतं. बहुतेकदा या चित्रपटाचा भर हा विचरापेक्षा दृश्यावर असल्याने तिथे अधिक लक्ष पुरवलं जातं. आणि बाकी गोष्टी पार्श्वभूमीलाच राहतात. इथं तसं होत नाही. कारण चित्रपट केवळ दृश्य भागावर प्रेक्षकांना बांधू इच्छित नाही. दिग्दर्शक जेम्स मार्श हे मुळात माहितीपटांच्या जगतून आले असल्याने त्यांना दृश्य भागांचं वा गतीचं वेड नाही. त्यांना शोध आहे तो मनुष्यस्वभावातल्या गुंत्याचा आणि अगदी शांतपणे तपशिलात जाऊन तो उकलतात. प्रत्यक्षात अँक्शन ही केवळ दोन तीन प्रसंगात येते आणि तीदेखील अपरिहार्यपणे मनातल्या कोलाहलाचं दृश्यरुप असल्यासारखी.या चित्रपटात डेव्हिडचं चर्चशी संबंधित असणं हा योगायोग नाही. कारण भलं-बुरं- पाप- पुण्य अशा संकल्पनांबरोबर यातील पात्र जोडली आहेत. ज्याचा अंतिम निवाडा अखेर देवाच्या दारातच होऊ शकतो. प्रत्येकाला आपल्या पापाची शिक्षा या जन्मीच घ्यावी लागते का? पापी माणसाला मोक्ष संभवत नाही का? अखेर योग्यायोग्य ठरवणं हे आपल्या हातात आहे का? आणि असलं तरी ते आपण त्रयस्थपणे ठरवू शकू की आपलं माणूस असणंच त्याच्या आड येईल ? असे प्रश्न द किंग उभे करतो, जे पुन्हा देवालाच वेठीला धरणारे आहेत. जवळजवळ वास्तववादी वाटणारा हा चित्रपट काहींना संथ भास‌ण्याची शक्यता जरूर आहे. मात्र हे लक्षात घ्यायला हवं की या संथपणाला कारण आहे. एकदा का हे आपण स‌मजून घेऊ शकलो की, आपण त्याला इतर चार चित्रपटांच्या वर्गात न बस‌वता वेगळ्या दृष्टीने त्याकडे पाहू शकू.
-गणेश मतकरी